edebiyatta istiare ne demek?

İstiare (Eğretileme)

İstiare, bir söz sanatıdır ve bir kavramı, o kavramla ilgili başka bir kavram aracılığıyla ifade etmeye dayanır. Benzetme (teşbih) sanatına benzer ancak istiarede benzetme unsurlarından sadece benzeyen (müşebbeh) veya benzetilen (müşebbehün bih) kullanılır. Diğer bir deyişle, benzetme amacıyla kullanılan sözcük, gerçek anlamından uzaklaşarak başka bir anlam kazanır.

İstiarenin Temel Unsurları:

• Müsteârün Leh (Kendisi İçin İstenen): Asıl anlatılmak istenen kavramdır.
• Müsteârün Minh (Kendisinden İstenen): Benzetme yoluyla anlatıma katkı sağlayan kavramdır.
• Müsteâr (Eğreti Alınan): Müsteârün Minh'e ait olan ve Müsteârün Leh'e aktarılan özelliktir.
• Vech-i Şebeh (Benzetme Yönü): Müsteârün Leh ve Müsteârün Minh arasındaki ortak özelliktir. (Her zaman açıkça belirtilmez.)

İstiare Çeşitleri:

• Açık İstiare (https://www.nedemek.page/kavramlar/açık%20istiare): Sadece benzetilen (müşebbehün bih) kullanılır; benzeyen (müşebbeh) söylenmez.
  • Örnek: "Aslanlar gibi savaştılar." (Burada "aslanlar", askerleri temsil ediyor.)
• Kapalı İstiare (https://www.nedemek.page/kavramlar/kapalı%20istiare): Sadece benzeyen (müşebbeh) kullanılır; benzetilen (müşebbehün bih) söylenmez ancak benzetilenin özelliklerini taşıyan bir ifadeyle desteklenir.
  • Örnek: "Umut yeşerdi içimde." (Umut, tohum gibi düşünüldüğünde kapalı istiare olur.)
• Temsili İstiare (https://www.nedemek.page/kavramlar/temsili%20istiare): Bir olayın veya durumun tamamının başka bir olay veya durumla anlatılmasıdır. Daha uzun ve karmaşık bir istiare türüdür.
• Mecaz-ı Mürsel (https://www.nedemek.page/kavramlar/mecazı%20mürsel): (Ad Aktarması) İstiareye yakın bir kavramdır; ancak istiarede benzetme amacı varken, mecaz-ı mürselde bir ilgi ilişkisi vardır (parça-bütün, neden-sonuç vb.).

İstiare, anlatımı zenginleştirir, soyut kavramları somutlaştırır ve okuyucunun hayal gücünü harekete geçirir. Edebi eserlerde sıkça kullanılan önemli bir söz sanatıdır.